ایت
بو مثل او زامان ایشلنر کی بیر بویوک اینسانین یرینه بیر اسگیک انسان اوتورا.
ممکن دی ایلک آدام کوچه ، آللاهین رحمتینه گده و یا هر اتفاق بولارا تای
بو سوز چوخلی ایکینجی اینسانین کیچیک اولماغین گورستماخ اوچون ایشلنر
آدام
این مثل از بدگویی های پشت انسان انتقاد میکند
یعنی اینکه ای کاش نان انسان را 50 نفر بخورند ولی یک نفر بد گو نداشته باشد.
متاسفانه در جامعه ما این یک رسم دیرینه است! طرف مهمان خانه ای است هم نان طرف میزبان را میخورد و هم پشت او بدگویی می کند. این ضرب المثل ترکی به این مطلب اشاره دارد
هر زاددان اونجه (قاباخ) بونو دییم کی قرار دی تعارف سیز آتا-بابا سوزلری یازام اونا گوره اولماز بولاردان گوز اورتم
بو مثل ده اولاردان دی کی ایچینده مینلر سوز وار
هردن گوررسن بیرینه بیر نسبتی چالیشاللار یاراشدیرالار کی بیلسینه یاراشماز اوندا بو مثل ایشلنر و چوخلی وقتلر ده طرف اوزو بو مثلی چکر کی یانی باخ گور هش منه یاراشار ...؟
بو آتا-بابا سوزونون کاملی بوجوردی:
سرچیه ددیلر گ.وت.و.ه (اوراوا) چنار آغاجی ، ددی باخ گور هش گنجایشی وار؟
معلوم دی دا سرچه یه چنار آغاجی یرلشمزکی!!!
آرواد
بو مثل بیزلرین دیلینده چوخ ساده گورونور آما دالیسیندا مینلر سوز وار و کیتابلار یازماخ اولار بونان.
آنجاخ سوزو بوردا قیسسا الملییخ کی بیزیم جوانلار ائو اولمامیشدان قاباخ هرزادی سالیب چیخمالیدیلار . دوزدی کی بوردا سوز آرواد دان گدیر آما فرق المز و یاخجی دی کی گوزلری آچیب دوزگون گوراخ.
بلی چوخ آروادلار بویوح قصرلر ییغیب و آلچاخ کیشی نی شاه الییب (آرواد وار ائو ییغار) و چوخ آروادلار دا چوخ شاه لاری تخت لردن یندیریب؛ یره سورتوب (آرواد وار ائو ییخار)
ایلان
این ضرب المثل در زمانی کاربرد دارد که بخواهیم بگوییم فلان کس از بس کارهای بزرگ (نه مثبت) کرده و یا با افراد بزرگ بوده و یا افرادی را که پشت سر گذاشته به غولی تبدیل شده است.
ایلان ییب عمدتا کنایه از بر زمین زدن انسانهای ضعیف است.
اژدها اولوب نیز کنایه از شاخ شدن یا غول شدن است (بزرگ شدن).
البته باید گفت این مثال در معنای منفی خود به کار می رود . مثلا فرض کنید یک کارگر در شرکتی مشغول کار بوده و نتواسته حقوق و مزایای خود را دریافت کند و هر چه کرده و هر کاری از دستش بر می آمده انجام داده و به حق خود نرسیده.
مثلا اگر او با شخصی که با کارفرمایان او آشنا هستند ماجرا را بگوید آن شخص می گوید که اینها مار خورده اند و اژدها شده اند یعنی سخت بتوانی حقت را بگیری.
ایلان ییب اژدها اولوب جزو یکی از ضرب المثلهای پرکاربرد در ترکی ایران و آذربایجان می باشد.