ایلانین آغینا دا لعنت قره سینه ده

ایلان

ایلانین آغینا دا لعنت قره سینه ده  ;

بدین معناست که هر چیزی که انسان از آن متضرر می شود ، برای آدمی خوب و بد ندارد و در هر حالت بد است.

ایلانین یارپیزدان زهله سی گدر اودا چیخار یوواسینین قاباغینا

ایلان

این مثل بصورت های زیرنیز کاربرد دارد:

ایلان یارپیزدان قاچار، هارا قاچسا اوننان اوز-اوزه چیخار

یا

ایلانین یارپیزدان زهله سی گدر، هارا قاچسا اوننان اوز-اوزه چیخار

یا

ایلانین یارپیزدان زهلسی گئدر اودا چیخار یوواسینین آغزینا

یا

ایلانین یارپیزدان زهلسی گئدر اودا چیخار قاباغینا

در فارسی بصورت زیر گفته میشود :

مار از پونه بدش میاد، در لونه‌ش سبز میشه

این مثل نیز مانند بسیاری از ضرب المثلهای ترکی وارد فارسی شده است و تاسف بارتر از همه اینکه مانند اکثر مثلهای ترکی که به فارسی تبدیل شده اند کاملا اشتباه ترجمه شده است. شما در این مثل می توانید بدبختی بیشتری از ما مردم تورک را ببینید مثلی که از ترکی وارد فارسی می شود و اشتباه گفته میشود را بیشتر مردم دوباره به ترکی برگردانده و همان معنی غلط را به کار می برند به صورت زیر می گویند:

ایلانین یارپیزدان زهله سی گدر اودا گلر یوواسینین قاباغیندا بیتر

اگر هم این چنین باشد "یواسینین قاباغیندا بیتر" به این معنی نیست که رشد می کند بلکه یعنی جلویش سبز می شود!

 جای تاسف دیگر اینکه جایی نیست تا این آثار گرانقدر را در آن ثبت کنیم تا از گزند افرادی که آنها را به نام خود ثبت می کنند حفظ شود.

با اینکه یارپیز در ترکی با معانی : گیاه پونه، حبق، نعناع کاربرد دارد ولی معانی دیگری نیز دارد!

معانی دیگر یارپیز : موش خرما، راسو، ابن‌عرس، دله (پستانداری از راسته گوشتخواران جزو تیره سموریان به قامت گربه) می باشد!

البته صورت صحیح یارپیز در این معنی یاپریز بوده که به مانند بسیاری از کلمات هنگام تلفظ در ترکی آذربایجان و ایران جای حرف ر عوض می شود (مانند : یپراق که یرپاق، توپراق که تورپاق تلفظ می شود)

دهخدا که این مثل را از ترکی برداشته و در آثار غنی فارسی جای می دهد نمیداند که یارپیز در این مثل با عنوان پونه استفاده نشده است. شاید کمتر کسی از ما هم بداند که مار بیچاره از پونه بدش نمی آید بلکه از راسو یا همان موش خرما که قاتل مار است بدش می آید و آن هم هر کجا می رود با آن روبرو می شود.

بلی آثار ما آنچنان غنی است که تصور آن هم سخت است ولی چه سود ...

بیایید در حفظ این آثار گرانمایه نیاکانمان بیشتر بکوشیم

ایلان هر یره ایری گده اوز یوواسینا دوز گدر

ایلان

ایلان هر یره اَیری گدسه اوز یوواسینا (اوواسینا) دوز گدر

 اَیری = کج

یوواسینا (اوواسینا) = به لانه اش

بیشتر در جاهایی که بخواهند بگویند که انسان هر چقدر هم که نااهل باشد ولی در خانواده یا فامیل خود باید درست و صادق باشد بکار می رود.